Magazine Logo

Cognitieve Adaptatie

LISETTE VAN DER MEER, JEROEN REDMEYER EN ANNEMARIE STIEKEMA

Participatie

Een interventie voor mensen met ernstige psychische aandoeningen die langdurend intensieve klinische zorg nodig hebben Nederland biedt voor zo’n 21.000 mensen met een ernstige psychische aandoening (EPA) zorg in beschermende woonvoorzieningen of op ‘verblijfsterrei-nen’ in de ggz (Knispel e.a., 2014). Deze mensen hebben vaak last van blijvende symptomen door medicatieresistentie en ervaren problemen in de lichamelijke gezondheid, zelfzorg en het dagelijks functioneren. Het langdurende verblijf in dergelijke voorzieningen leidt bij deze mensen tot hospitalisatie, verdere stigmatisering en verlies van identiteits- en omgevingsbesef. Zelfstandig functioneren en meedoen in de samenleving is voor de meeste van deze mensen op dit moment dan ook moeilijk te realiseren. Niet alleen negatieve symptomen en functioneringsproblemen spelen hierin een rol, maar ook cognitieve beperkingen. Het gaat dan om bijvoorbeeld moeilijkheden met plannen, organiseren en het geheugen. Om de zelfredzaamheid van deze groep mensen te verbeteren, zullen interventies die zich richten op het verbeteren van het dagelijks functioneren dan ook moeten aansluiten bij het cognitieve niveau van de cliënt. Wat is Cognitieve Adaptatie Training (CAT)? Ongeveer 20 jaar geleden publiceerden Velligan en collega’s voor het eerst over een psychosociale interventie genaamd Cognitieve Adaptatie Training, kortweg CAT Cognitieve Adaptatie Training (Velligan e.a., 1996). CAT richt zich op het verbeteren van het dagelijks functioneren van mensen met cognitieve beperkingen door het ontwikkelen van zogenaamde compensatiestrategieën. Denk bijvoorbeeld aan omgevingshulpmiddelen, zoals ingesproken wekkers, lijstjes waarin activiteiten in kleine stukjes worden geknipt en (gekleurde) affiches waarop mensen bijvoorbeeld worden herinnerd aan tanden poetsen of de deur op slot draaien. Op basis van de individuele cognitieve vermogens én beperkingen wordt een dergelijke compensatiestrategie ingezet om de cognitieve beperkingen te omzeilen, zodat een persoonlijk doel toch bereikt kan worden (Velligan e.a., 2009). Hoewel het gebruik van omgevingshulpmid-delen in de woonbegeleiding van mensen met EPA, en ook bij andere doelgroepen zoals mensen met hersenletsel, zeker niet nieuw is (denk aan ergotherapie), biedt CAT nieuwe mogelijkheden. Met CAT zoeken we namelijk eerst uit wat de oorzaak is van de problemen in het dagelijks functioneren, voordat we aan een doel gaan werken. Dat wordt gedaan door een CAT-specialist. De CAT-specialist start altijd met een omgevingsinterview (Environmental and Functional Assessment; EFA) om een beeld te krijgen van het dagelijks functioneren van de cliënt in zijn eigen omgeving. Tijdens dit interview loopt de CAT-specialist samen met de cliënt door het hele huis, en vraagt de cliënt wat de cliënt zoal doet in huis en hoe hij deze dingen precies aanpakt. Dit kan variëren van koken, schoonmaken, wassen tot het bijhouden van een agenda. Bij sommige onderdelen vraagt de CAT-specialist ook of de cliënt kan voordoen hoe hij die taak daadwerkelijk aanpakt. Vanwege de aard van de beperkingen die mensen met EPA ervaren, wordt er nogal eens voor hen bedacht wat ze nodig hebben. Bij CAT zijn cliënten betrokken bij het ontwikkelen van hun strategie. Om de rest van dit artikel te lezen dient u zich in te loggen of te registreren.

WTA

WTA (Het Wetenschappelijk Tijdschrift voor Autisme) is een peerreviewed tijdschrift met als doelstelling het bevorderen van de verspreiding van wetenschappelijk gefundeerde kennis over het spectrum van autismestoornissen in het Nederlands taalgebied. De verbreding van het wetenschappelijk fundament is gericht op de verbetering van de positie van mensen met autisme in de samenleving in de meest brede zin van het woord.

Naar de website.



Ouderschapskennis

Ouderschapskennis, voor opvoedondersteuners en ouderbegeleiders, is een tijdschrift voor de studie van ouderschap en ouderschapsproblematiek. De redactie van Ouderschapskennis weet uit ervaring wat de dagelijkse dilemma’s op de werkvloer van ouders, ouderbegeleiders en opvoedondersteuners zijn.

Naar de website



Waardenwerk

Tijdschrift Waardenwerk richt zich op het onderzoeken en ondersteunen van werken aan waarden op drie, onderling samenhangende niveaus: het niveau van de persoonlijke bestaansethiek, het niveau van werk en professioneel handelen en het niveau van organiseren en besturen.

Naar de website



Participatie en Herstel

‘Participatie en Herstel’ is een voortzetting van het Tijdschrift voor Rehabilitatie en Herstel. Het richt zich op ondersteuning van maatschappelijk herstel, sociale inclusie en het tegengaan van maatschappelijke uitsluiting van mensen met een verslaving of met forensische problematiek.


Naar de website